Ngày 27 tháng 6 năm 2025, Quốc hội Việt Nam đã chính thức phê duyệt Luật Năng lượng Nguyên tử số 94/2025/QH15, tạo đà cho sự phát triển của điện hạt nhân trong nước. Tuy nhiên, để đảm bảo tiến độ và hiệu quả trong triển khai các dự án điện hạt nhân như Ninh Thuận 1 và 2, một số vấn đề căn bản cần được giải quyết, theo báo cáo gần đây từ Hội đồng Khoa học Tạp chí Năng lượng Việt Nam.
Tình Hình Hiện Tại
Báo cáo tổng hợp từ các nghiên cứu, đánh giá và phân tích kinh nghiệm quốc tế đã được gửi đến Thủ tướng Chính phủ, nhấn mạnh tầm quan trọng của một hệ thống văn bản quy phạm pháp luật hoàn chỉnh, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, và xây dựng một hệ sinh thái tri thức đồng bộ phục vụ cho điện hạt nhân.
Vấn Đề Văn Bản Pháp Luật
Việc xây dựng hệ thống hướng dẫn thi hành Luật Năng lượng Nguyên tử gặp phải nhiều thách thức do yêu cầu phải có phương pháp tiếp cận cụ thể để không bỏ lỡ bất kỳ khía cạnh quan trọng nào. Theo đó, các tài liệu hướng dẫn cần phải hợp nhất các nguyên tắc quốc tế do IAEA cung cấp và những tiêu chuẩn kỹ thuật liên quan.
Trước đây, các quy định như Nghị định số 70/2010/NĐ-CP đã không bao quát hết các vấn đề xung quanh xây dựng nhà máy điện hạt nhân, dẫn đến sự chậm trễ trong thực hiện các quy trình cần thiết.
Nguồn Nhân Lực và Hệ Sinh Thái Tri Thức
Để đáp ứng các yêu cầu hiện tại và tương lai về nhân lực trong lĩnh vực điện hạt nhân, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt đề án đào tạo nhân lực cho đến năm 2035. Đề án này sẽ tập trung vào việc phát triển kỹ năng cho đội ngũ chuyên gia quản lý và vận hành nhà máy điện hạt nhân như EVN và PVN.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng cần phải thiết lập một khung năng lực rõ ràng và gắn kết giữa đào tạo và nhu cầu thực tế. Ngoài ra, việc kết nối tri thức giữa các thế hệ cần được duy trì để không làm lãng phí các nguồn lực đã đầu tư.
Ban Chỉ Đạo Xây Dựng Nhà Máy Điện Hạt Nhân
Ban Chỉ đạo xây dựng nhà máy điện hạt nhân đã được thành lập, đảm bảo rằng các yếu tố cần thiết cho sự phát triển điện hạt nhân tại Việt Nam được điều phối hiệu quả. Ban này tích cực làm việc với các cơ quan liên quan, tránh sự chồng chéo trong nhiệm vụ.
Cơ Quan An Toàn Bức Xạ và Hạt Nhân
Để đảm bảo an toàn cho các nhà máy điện hạt nhân, một cơ quan độc lập và mạnh mẽ là cần thiết. Hiện nay, Cục An toàn Bức xạ và Hạt nhân chỉ còn khoảng 5 cán bộ có kỹ năng chuyên môn cao. Điều này đặt ra yêu cầu cấp bách cần phát triển đội ngũ chuyên gia thông qua sự hỗ trợ tài chính và các chương trình hợp tác quốc tế.
Tổ Chức Hỗ Trợ Kỹ Thuật
Theo các khuyến nghị từ IAEA, nhiệm vụ quản lý dự án điện hạt nhân cần được giao cho tổ chức có đủ năng lực. Việc phát triển một tổ chức hỗ trợ kỹ thuật có thể giúp Việt Nam có thêm nguồn lực và kiến thức trong lĩnh vực này.
Phát Triển Điện Hạt Nhân Nhỏ
Tương lai của điện hạt nhân nhỏ cũng được ghi nhận là một hướng đi tiềm năng. Với những lợi thế như tính linh hoạt về địa điểm và thời gian xây dựng ngắn, việc phát triển điện hạt nhân nhỏ sẽ góp phần làm đa dạng hóa nguồn năng lượng quốc gia.
Chuyển Đổi Số
Chuyển đổi số cũng được nhấn mạnh như một yếu tố quan trọng giúp cải tiến hiệu quả trong vận hành và giám sát các hoạt động điện hạt nhân ở Việt Nam. Việc áp dụng công nghệ số sẽ đáp ứng yêu cầu cao về an toàn và minh bạch trong hoạt động.
Đề Xuất Kiến Nghị
Trong báo cáo, hội đồng đã đưa ra một loạt kiến nghị giúp hoàn thiện hóa mọi khía cạnh của chương trình phát triển điện hạt nhân. Những đề xuất này bao gồm:
- Thiết lập một khung pháp lý phù hợp, kết hợp giữa các tiêu chuẩn của IAEA với thực tế của Việt Nam.
- Phát triển nguồn nhân lực với các chương trình đào tạo chất lượng và kết hợp với các tổ chức quốc tế.
- Thành lập Ban chỉ đạo có cơ chế hoạt động rõ ràng, đẩy mạnh sự phối hợp giữa các bên liên quan.
- Thiết lập một cơ quan có chức năng độc lập nhằm đảm bảo an toàn cho các dự án điện hạt nhân.
Kết Luận
Với sự quan tâm mạnh mẽ từ Đảng và Nhà nước, cùng với sự hợp tác từ nhiều bên liên quan, Việt Nam đang trên con đường phát triển điện hạt nhân một cách bền vững và an toàn, góp phần đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia và phát triển kinh tế xã hội trong thời gian tới.
