Việc phát triển ngành điện hạt nhân tại Việt Nam đang trở thành một ưu tiên hàng đầu trong chiến lược bảo đảm an ninh năng lượng và thúc đẩy kinh tế – xã hội. Chính phủ đã giao nhiệm vụ đào tạo gần 4.000 nhân lực chất lượng cao cho 10 trường đại học, cao đẳng và Viện Năng lượng nguyên tử Việt Nam. Mục tiêu là xây dựng đội ngũ chuyên gia có khả năng làm chủ công nghệ hạt nhân trong tương lai.
Đặt Nền Móng Cho Năng Lượng Tương Lai
Theo Đề án “Đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực phục vụ phát triển điện hạt nhân đến năm 2035”, trong giai đoạn tới năm 2030, hai nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 sẽ cần khoảng 3.900 nhân lực, bao gồm 2.070 người có trình độ đại học và 1.830 người có trình độ cao đẳng. Ngoài ra, dự kiến sẽ có 670 người được đào tạo mới ở nước ngoài, 700 lượt cán bộ và viên chức được bồi dưỡng kỹ năng chuyên sâu, cùng với 120 giảng viên mới được đào tạo và hàng trăm người được cập nhật kiến thức.
Tuy nhiên, thực trạng nguồn nhân lực khoa học và công nghệ hạt nhân của Việt Nam hiện còn thiếu cả về số lượng và chất lượng, đặc biệt là những chuyên gia đầu ngành. Trong số 11 đơn vị được giao nhiệm vụ đào tạo, chỉ có 5 cơ sở có kinh nghiệm chuyên sâu về kỹ thuật hạt nhân, bao gồm Đại học Bách khoa Hà Nội, Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Quốc gia Hà Nội, Trường Đại học Đà Lạt và Trường Đại học Điện lực.
PGS.TS Nguyễn Văn Thái, Phó Trưởng khoa Vật lý Kỹ thuật tại Đại học Bách khoa Hà Nội, cho biết: “Chúng tôi đã đào tạo kỹ sư kỹ thuật hạt nhân từ năm 1970 và vẫn duy trì chương trình này dù dự án Ninh Thuận tạm dừng vào năm 2016. Giờ đây, khi dự án được tái triển khai, nhà trường sẵn sàng đào tạo theo đơn đặt hàng.”
Tiến sĩ Nguyễn Thế Nghĩa, Trưởng bộ môn Vật lý hạt nhân tại Trường Đại học Khoa học Tự nhiên, cũng khẳng định rằng sinh viên tốt nghiệp ngành Công nghệ và Kỹ thuật hạt nhân không chỉ có cơ hội việc làm trong các nhà máy điện nguyên tử, mà còn có thể làm việc tại nhiều lĩnh vực khác như y học hạt nhân, các trung tâm ứng dụng hạt nhân và nghiên cứu.
Những Thách Thức Cần Khắc Phục
Điện hạt nhân là một lĩnh vực kỹ thuật phức tạp, yêu cầu nhân lực chất lượng cao, từ thiết kế, xây dựng đến vận hành và quản lý an toàn. Tuy nhiên, công tác tuyển sinh và đào tạo hiện gặp nhiều khó khăn. Phó Giám đốc Đại học Bách khoa Hà Nội, Nguyễn Phong Điền, chia sẻ rằng: “Khó khăn lớn nhất hiện nay là sự thay đổi vượt bậc của công nghệ năng lượng hạt nhân. Việc tạm dừng đào tạo chuyên sâu khiến công tác cập nhật kiến thức trở thành thách thức lớn.”
Nhiều chuyên gia khuyến nghị Nhà nước cần đầu tư mạnh mẽ vào cơ sở vật chất hiện đại đạt chuẩn quốc tế, như các phòng thực hành mô phỏng và thiết bị thí nghiệm chuyên sâu. Đồng thời, cần tăng cường đào tạo giảng viên chuyên sâu ở nước ngoài và xây dựng trung tâm mô phỏng điện hạt nhân để sinh viên có thể tiếp cận hệ thống điều khiển và tình huống vận hành thực tế.
PGS.TS Nguyễn Hữu Hiếu, Hiệu trưởng Trường Đại học Bách khoa (Đại học Đà Nẵng) nhấn mạnh: “Nếu chúng ta chỉ tập trung vào lý thuyết mà không gắn với thực hành, sẽ lãng phí thời gian và nguồn lực.” Ông cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của việc truyền thông đúng đắn để người học hiểu rõ về mức độ an toàn của công nghệ điện hạt nhân hiện đại.
PGS.TS Đinh Văn Châu, Hiệu trưởng Trường Đại học Điện lực, đề xuất mở rộng hợp tác quốc tế và mời các chuyên gia quốc tế đến giảng dạy trong nước, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo.
Tiềm Năng Phát Triển Ngành Điện Hạt Nhân
Giai đoạn 2012-2015, khi Việt Nam bắt đầu triển khai chương trình điện hạt nhân, đã có hơn 400 sinh viên và cán bộ được gửi đi đào tạo tại Nga, Nhật Bản và Pháp. Tuy nhiên, hiện nhiều người trong số đó vẫn đang chờ cơ hội trở lại với ngành nghề mà họ đã dành nhiều năm học tập.
Rõ ràng, để ngành điện hạt nhân thực sự hồi sinh, bài toán về nhân lực là yếu tố quyết định. Việc giao nhiệm vụ cho 11 đơn vị đào tạo gần 4.000 nhân lực từ nay đến năm 2030 là bước đi chiến lược, đặt nền móng cho hành trình dài hơi. Nếu công tác đào tạo được thực hiện đúng cách, Việt Nam hoàn toàn có thể vươn lên làm chủ công nghệ hạt nhân trong tương lai.
Tóm lại
Đào tạo nhân lực chất lượng cao cho ngành điện hạt nhân tại Việt Nam đang được coi là yếu tố then chốt nhằm đảm bảo an ninh năng lượng và phát triển bền vững, với kỳ vọng mà Chính phủ đặt ra cho tương lai.
