Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và áp lực dân số ngày càng gia tăng, công tác quản lý tài nguyên nước tại Việt Nam đang trải qua một cuộc cách mạng mạnh mẽ từ quản lý hành chính sang một hệ thống quản trị hiện đại, số hóa và bền vững. Sự chuyển mình này không chỉ đáp ứng nhu cầu thực tiễn mà còn đặt ra nhiều thách thức để đảm bảo sự phát triển xanh cho tương lai.
Những Thách Thức Hiện Tại
Việt Nam đang đối mặt với những vấn đề nghiêm trọng liên quan đến tài nguyên nước. Nguồn nước ngày càng trở nên khan hiếm và ô nhiễm do nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm sự phát triển kinh tế không bền vững và tác động của biến đổi khí hậu. Từ khi ban hành Luật Tài nguyên nước vào năm 1998 và sửa đổi năm 2012, hệ thống pháp luật về tài nguyên nước đã có những thành tựu nhất định trong phát triển kinh tế – xã hội. Tuy nhiên, các vấn đề như sự chồng chéo trong quản lý, thiếu đồng bộ trong dữ liệu và cơ chế kinh tế vẫn chưa được giải quyết triệt để.
Cần Đổi Mới Quản Trị Nước
Chính vì những thực tiễn đó, Đảng và Nhà nước đã đưa ra nhiều định hướng chiến lược mang tính đột phá. Kết luận số 36-KL/TW của Bộ Chính trị vào tháng 6/2022 đã nhấn mạnh sự cần thiết phải đảm bảo an ninh nguồn nước và điều hòa, phân phối nước một cách hợp lý. Tiếp sau đó, Nghị quyết số 57-NQ/TW vào tháng 12/2024 đã khẳng định tầm quan trọng của việc thúc đẩy chuyển đổi số quốc gia, coi dữ liệu là hạ tầng chiến lược. Trong đó, tài nguyên nước được xem là lĩnh vực trọng tâm trong việc hình thành hệ thống quản trị hiện đại, minh bạch và hiệu quả.
Đổi Mới Tư Duy Quản Trị
Luật Tài nguyên nước sửa đổi năm 2023 đã chuyển trọng tâm từ “quản lý hành chính” sang “quản trị bằng công cụ kinh tế”, kết nối quản lý nguồn nước với phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn và bảo vệ hệ sinh thái. Cục Quản lý tài nguyên nước thuộc Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thực hiện nhiều bước đi thiết thực như xây dựng quy hoạch tài nguyên nước quốc gia, công bố 8 trong 16 khu vực phân bổ nguồn nước và thiết lập hệ thống giám sát khai thác, sử dụng nước.
Công Nghệ Số Là Trụ Cột
Công nghệ số được xem là “trụ cột” trong quản trị tài nguyên nước hiện đại, giúp giảm chi phí và tăng hiệu quả điều hành. Cục Quản lý tài nguyên nước đang dần chuyển từ mô hình “giám sát – xử lý” sang “dự báo – điều hành – phòng ngừa”, với mục tiêu hướng tới quản trị thông minh và bền vững. Việc điều hòa và phân phối nguồn nước trở thành trọng tâm trong mọi chiến lược phát triển.
Đột Phá Từ Chuyển Đổi Số và Xã Hội Hóa
Cục Quản lý tài nguyên nước đã xác định phương châm hành động cho giai đoạn 2025-2030 là “kết quả của hôm nay là khởi đầu của ngày mai”. Dưới sự lãnh đạo của Đảng, công tác quản trị nước sẽ được hiện đại hóa và chuyên nghiệp hóa, hướng tới quản lý thông minh trên nền tảng dữ liệu lớn. Nhà nước sẽ đóng vai trò kiến tạo, trong khi doanh nghiệp, cộng đồng và người dân sẽ được khuyến khích tham gia vào các hoạt động bảo vệ, phục hồi và phát triển tài nguyên nước.
Mục Tiêu và Giải Pháp Đưa Ra
Cục Quản lý tài nguyên nước đề ra mục tiêu xây dựng hệ thống tài khoản quốc gia về tài nguyên nước, lượng hóa giá trị “kinh tế nước” phù hợp với cơ chế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Điều này sẽ góp phần hình thành một thị trường nước minh bạch và công bằng, khuyến khích sử dụng tiết kiệm và hiệu quả.
Bất chấp những kết quả đã đạt được, ngành tài nguyên nước vẫn phải đối mặt với một loạt thách thức nghiêm trọng như 60% lượng nước mặt đến từ bên ngoài lãnh thổ, ô nhiễm nước gia tăng và hiệu quả sử dụng nước còn thấp, chỉ số an ninh nguồn nước quốc gia hiện mới đạt mức 2 trên 5 theo tiêu chuẩn khu vực.
Ba Hướng Đột Phá Chính
Để ứng phó với những thách thức này, Cục Quản lý tài nguyên nước đã xác định ba hướng đột phá chính:
- Hoàn thiện Thể Chế và Chính Sách: Cần có một hệ thống pháp luật đồng bộ và phù hợp với thực tiễn hiện nay.
- Hiện Đại Hóa Quản Trị: Chuyển từ quản lý hành chính sang quản lý bằng công cụ kinh tế, tiến tới quản trị thông minh và bền vững.
- Thúc Đẩy Xã Hội Hóa và Hợp Tác Liên Ngành: Khuyến khích mọi nguồn lực tham gia vào bảo vệ, điều hòa, phân phối và phục hồi nguồn nước.
Mục Tiêu Đến Năm 2030
Đến năm 2030, Việt Nam phấn đấu nâng cao chỉ số an ninh nguồn nước quốc gia lên nhóm cao hơn trong khu vực. Điều này không chỉ là một thách thức mà còn là một cơ hội để ngành tài nguyên nước khẳng định vai trò quan trọng trong việc kiến tạo phát triển bền vững.
Sự Kiện Kỷ Niệm 80 Năm Ngành Nông Nghiệp và Môi Trường
Nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày Nông nghiệp và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường sẽ tổ chức chuỗi sự kiện kéo dài từ tháng 7 đến tháng 12/2025. Lễ kỷ niệm này dự kiến sẽ diễn ra vào sáng ngày 12/11/2025 tại Trung tâm Hội nghị Quốc gia Hà Nội, với sự tham gia của hơn 1.200 đại biểu, bao gồm lãnh đạo Đảng, Nhà nước, Quốc hội, Chính phủ, và các tổ chức quốc tế.
Tóm lại
Thay đổi trong quản lý tài nguyên nước tại Việt Nam đang định hình hướng đi mới, từ quản lý hành chính sang kiến tạo phát triển xanh và bền vững, nhằm đáp ứng yêu cầu thực tiễn trong bối cảnh biến đổi khí hậu và áp lực dân số.
